Reumatoidalne Zapalenie Stawów (RZS) cz.1

RZS – scenariusz i realizacja: Violetta Szwedowska

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS, gościec przewlekle postępujący, łac. polyarthritis reumatoidea, ang. rheumatoid arthritis, RA) – choroba reumatyczna o podłożu autoimmunologicznym.
Charakteryzuje się nieswoistym zapaleniem stawów, zmianami pozastawowymi i powikłaniami układowymi. Przebiega z okresami remisji i zaostrzeń.

HISTORIA

Pierwszy znany opis choroby jest autorstwa Augustina Jacoba Landré-Beauvais i pochodzi z 1800 roku. Termin „rheumatoid arthritis” wprowadził Alfred Baring Garrod (1819–1907) w 1859 roku. Jacques Forestier w 1929 wprowadził do leczenia RZS sole złota.

PATOGENEZA

Proces zapalny dotyczy błony maziowej stawów, w której powstają nacieki limfocytów i komórek plazmatycznych. Błona ulega pogrubieniu i powoduje ograniczenie ruchomości stawu. W przebiegu choroby występuje osteoporoza oraz nadżerki nasad kostnych. Poprzez zmniejszenie ruchomości stawów, dochodzi do zaniku mięśni, w okolicy zmienionego chorobowo stawu.

OBJAWY I PRZEBIEG

Objawy stawowe

W przebiegu RZS stwierdza się najczęściej symetryczne zapalenie stawów rąk:

• śródręczno-paliczkowych
• międzypaliczkowych bliższych

Występuje ból i obrzęk zajętych stawów z ograniczeniem ich ruchomości. Wcześnie dochodzi do zaników mięśni międzykostnych, glistowatych i mięśni kłębu kciuka. Często występuje zajęcie ścięgien i pochewek ścięgnistych. Uszkodzenie stawu i aparatu więzadłowego powoduje charakterystyczne odgięcie łokciowe (ulnaryzację) palców ręki, podwichnięcie dłoniowe paliczków dalszych, zmiany typu „łąbędziej szyjki” i „palca butonierkowego”. Powikłaniem może być również powstanie torbieli Bakera.

ROZPOZNANIE

Kryteria klasyfikacyjne RZS z 1987 roku wg Amerykańskiego Towarzystwa Reumatologicznego (American Rheumatism Association, ARA):

1. sztywność poranna trwająca minimum 1 godzinę utrzymująca się przez co najmniej 6 tygodni
2. obrzęk 3 lub więcej stawów utrzymujący się przez minimum 6 tygodni
3. obrzęk stawów nadgarstkowych, śródręcznopaliczkowych i międzypaliczkowych bliższych, utrzymujący się przez minimum 6 tygodni
4. symetryczny obrzęk stawów, utrzymujący się minimum 6 tygodni
5. typowe dla RZS zmiany w RTG (nadżerki, osteoporoza)
6. guzki reumatoidalne
7. czynnik reumatoidalny (RF) w surowicy – w przypadku obecności RF rozpoznane zostaje seropozytywne RZS; w przypadku jego braku i obecności wymaganej ilości objawów diagnostycznych, rozpoznane zostaje seronegatywne RZS (przebiegające zwykle łagodniej)

Stwierdzenie 4 lub więcej kryteriów pozwala na rozpoznanie RZS.
Obecnie oznacza się także przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowemu peptydowi (anty-CCP). Jest to najbardziej swoisty marker, pozwala wykryć wczesne RZS, może poprzedzać wystąpienie pierwszych objawów o wiele lat.

ZAAWANSOWANE

• okres I – w badaniu RTG widoczne obrzęki tkanek miękkich, niewielkie zwężenie szpar stawowych, osteoporoza przynasadowa
• okres II – wyraźne zwężenie szpar stawowych, w częściach przynasadowych kości widoczne geody zapalne oraz pojedyncze nadżerki na powierzchniach stawowych
• okres III – rozwój geod i nadżerek, podwichnięcia i zniekształcenia stawów
• okres IV – całkowite zesztywnienie kostne stawu